ท้าววิรูปักโขนาคราช เจ้าแห่งพญานาคทั้งปวง
พญานาคนั้นมีอยู่ 4 ตระกูลด้วยกัน คือ
ตระกูลวิรูปักษ์ พญานาคตระกูลสีทอง
ตระกูลกัณหาโคตมะ พญานาคตระกูลสีดำ
ตระกูลฉัพพยาปุตตะ พญานาคตระกูลสีรุ้ง
ตระกูลเอราปถ พญานาคตระกูลสีเขียว
ตระกูล วิรูปักษ์ เป็นตระกูลที่ใหญ่ที่สุด วิรูปักโขนาคราช เทพนาคราชคู่พระทัยของท้าวสักกะเทวราชในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ และได้ทรงเป็นอริยบุคคลขั้นโสดาบัน เนื่องจากได้ฟังธรรมจากพระโคดมและทรงบำเพ็ญเพียร เมื่อท้าววิรูปักษ์องค์เดิมสิ้นอายุขัยแล้ว
จึงได้รับโองการจากท้าวสักกะเทวราช ให้มาเป็นเจ้าแห่งโลกบาลทั้ง 4 และถือเป็นเจ้าแห่งทรัพย์ในบาดาลพิภพด้วยปกครองในทิศปัจจิม (ทิศตะวันตก) ในสวรรค์ชั้นจตุมหาราชิกา
วิรูปักโขนาคราช มีพระชายา ชื่อ พระนางนพเกตุนาคินีมหาเทวี ซึ่งเป็นคู่บุญของท่านมาทุกชาติ วิรูปักโขนาคราช ทรงมีฤทธิ์และบุญญานุภาพมาก บุตรที่เกิด แต่ละองค์จะมีฤทธิ์ มียศและอานุภาพมาก โดยพระราชโอรสและราชธิดาในพระองค์นั้นมีอยู่ 19 พระองค์ และเป็นจุติเทพทั้งหมด พระองค์ทรงปกครองเทพนครด้วยความเป็นธรรม ยังความผาสุกแก่บรรดาเทพผู้เป็นบริวารตลอดมา
วิรูปักโขนาคราช ยังดำรงตำแหน่งอธิบดีปกครองหมู่นาคด้วย ซึ่งพญานาคนั้นมีฤทธิ์มาก จะแปลงกายเป็นเทวดา เป็นมนุษย์หรือสิ่งอื่นๆก็ได้
วิรูปักโขนาคราช นั้นจะมีสีทองทั้งองค์แต่ดวงตาของท่านจะมีสีขาวอมฟ้าคล้ายตาของมนุษย์ อันที่จริงแล้วพญานาคก็มีความใกล้ชิดกับมนุษย์ในทางพระพุทธศาสนาอยู่ไม่น้อย ดังเช่นในบทสวดมนต์ขันธปริตร ซึ่งพระพุทธเจ้าได้ประทานให้สวด เนื่องจากมีพระภิกษุรูปหนึ่งถูกงูพิษกัดตายในเมืองสาวัตถี พระพุทธเจ้าตรัสว่าบทสวดนี้คือการแผ่เมตตาไปยังพญานาคทั้ง 4 ตระกูล ไล่ตั้งแต่ตระกูลวิรูปักษ์ไปจนถึงตระกูลกัณหาโคตรมะ จะช่วยป้องกันภัยจากการถูกสัตว์มีพิษทำร้ายได้
ทั้งหมดนี้คือประวัติความเป็นมา วิรูปักโขนาคราช พญานาคตระกูลวิรูปักษ์ ที่มีฤทธิ์ อานุภาพและความเมตตาอย่างมาก หากใครบูชาท่านด้วยใจบริสุทธิ์จะเกิดความเป็นสิริมงคลในชีวิตและประสบพบแต่โชคลาภ เงินทอง เพราะตามประวัติเป็นพญานาคราชที่เป็นเจ้าแห่งทรัพย์ในบาดาลพิภพนั่นเอง
อีกตำนานหนึ่งว่า
ประวัติท้าววิรูปักษ์โขนาคราช
เป็นเทวดานาคราช (นาคราชที่จุติใหม่). ไม่ใช่พญานาค พญานาคจะเป็น เดรัจฉานภูมิ อยู่ในนาคภพ เมืองบาดาล การที่จะได้ครองตำแหน่งเป็นท้าวมหาราช จตุโลกบาลทั้ง 4 นั้น องค์ท้าวสักกะเทวราข จะพิจารณาตามบารมี ที่สุด ของจตุมหาสัตว์ ครุฑ ยักษ์ คนธรรพ์ นาคา
ท้าววิรูปักษ์ ได้เคยเสวยพระชาติในสมัยบำเพ็ญบารมี ในก่อนสมัยพระพุทธเจ้าสิขี ทรงเป็นอุปัฏฐาก ถวายการรับใช้ พระพุทธปัจเจก แต่พระองค์นั้น ได้ถูกพราหมผู้หนึ่งดูถูก ในวรรณะ และ ชาติสมบัติว่า มิคู่ควรที่จะมาทำหน้าที่อุปฐากพระปัจเจกพุทธเจ้าเลย น่าจะเป็นหน้าที่ของมหาราช จึงเกิดความน้อยเนื้อต่ำใจ เมื่อพระปัจเจกพุทธเจ้าทราบความในใจ จึงใหัพร และ ทรงมีพุทธทำนายว่า "ดูก่อนมานพ ในภัทรกัปตต่อไปนั้น ท่านจะเป็นผู้มากด้วยยศและทรัพย์ ดำรงตำแหน่งท้าวมหาราชทั้ง 4 มีพระนามว่า เหรัญญะฏะ วิรูปักษโขนาคราช"
พระประสูติการ
ทรงเป็นเทพนาคราชคู่พระทัยในท้าวสักกะเทวราช บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ในการนั้นท่านนั้น สำเร็จเป็นพระอริยบุคคลชั้นพระโสดาบันแล้ว สดับตรับฟังพระธรรมขององค์สมเด็จสมณะโคดมและทรงบำเพ็ญเพียรบารมี เมื่อ ท้าววิรูปักษ์ เจ้าพระองค์เดิมสิ้นอายุขัย ตามโองการท้าวสักกะเทวราช ให้ เหรัญญะฏะ ทรงจุติสวรรค์ชั้นจาตุมหาราชิกา ดำรงตำแหน่ง ท้าววิรูปักษ์แต่นั้นสืบมา เป็นหนึ่ง ในท้าวจตุโลกบาล ผู้มียศใหญ่ ปกครองทิศปัจฉิม ปกครองเหล่าเทพนาคราช พญานาคราช และ พญางูทั้งหลาย
พระชายาคู่พระบารมี พระนางนพเกตุนาคินีมหาเทวี
ทรงเป็นพระมเหสีเพียงพระองค์เดียวใน ท้าววิรูปักษ์ เพราะพระองค์ท่านนั้นตั้งแต่ทรงดำรงตำแหน่งเป็นท้าววิรูปักษ์ ท่านทรงเป็นอริยบุคคล มีพระชายา ดำรงมั่นในคู่ครองพระองค์เดียว พระโสดาบันท่านนั้น ไม่มีทางผิดศีล และมีราชโอรสและ ธิดาในพระองค์ มี 19พระองค์ โอปาติกะเทพจุติ ทั้งหมด
คาถาบูชา ท้าววิรูปักษ์
นะโมตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมา สัมพุทธัสสะ 3 จบ
ปัจฉิมัสมิง ทิวาภาเค สันตินาคา มหิทธิกา เตปิตุมเห อานุรักขันตุ อาโรคเยนะ สุเขนะจะ
*****ตำนานเล่าขาน องค์ท้าววิรูปักษ์ ผู้รักษาในทิศตะวันตก ในสวรรค์ชั้นจตุมหาราชิกา*****
******ขอให้ทุกคนทุกท่านประสบพบเจอแต่โชคลาภวาสนา กันทุกคนทุกท่าน เทอญ จากใจ คงกระพันสโตร์******